Zajęcia logopedyczne

Dalej chłopcy, hej dziewczyny.

Strójcie miny, róbcie miny!    

Grymas w grymas niech się wkręca,   

 mina minę niech popędza.  

Pracuj, pracuj nad wymową,      

byle dziarsko, byle zdrowo.

Język wąski jak u gada,

wykręcony w górę gada.    

Buzia sama się otwiera i nas wszystkich rozwesela!   

ZAKRES DZIAŁAŃ LOGOPEDY:

1. Przeprowadzenie badań przesiewowych służących wyłonieniu dzieci z zaburzeniami mowy (odbywają się we wrześniu);
2. Organizowanie pomocy logopedycznej;
3. Prowadzenie terapii indywidualnej oraz grupowej;
4. Podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających powstawaniu zaburzeń komunikacji;      
5. Wspieranie działań wychowawczych oraz profilaktycznych nauczycieli;
6. Prowadzenie zeszytów do zajęć logopedycznych z zaleceniami do utrwalania w domu.

W ramach terapii logopedycznej dzieci wykonują liczne ćwiczenia, mające na celu eliminowanie zaburzeń mowy i wad wymowy. Są to m.in. ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, głosowe, rozwijające pamięć, analizę i syntezę wzrokowo-słuchową. Ważnym ćwiczeniem jest usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych, czyli języka, warg, podniebienia miękkiego, policzków.

Reedukacja wad wymowy obejmuje korygowanie wadliwych głosek i wywoływanie głosek prawidłowych, a następnie ich utrwalanie w sylabach, wyrazach, zdaniach oraz mowie spontanicznej. Zajęcia logopedyczne mają na celu także wzbogacanie słownika dzieci, umiejętności budowania swobodnej wypowiedzi pełnymi zdaniami, w poprawnej formie gramatycznej, ćwiczenie dykcji i płynnej wymowy.
 

ROLA RODZICÓW DZIECI BIORĄCYCH UDZIAŁ 
W TERAPII LOGOPEDYCZNEJ

Rodzice powinni:

1. Wspierać dziecko w terapii;                                                           
2. Dawać prawidłowe wzorce wymowy, czyli do dziecka zawsze mówić poprawnie, wyraźnie, bez używania tzw. języka dziecięcego;
3. Jeżeli zauważymy u dziecka wadę zgryzu, należy zapewnić mu opiekę ortodontyczną, gdyż może ona być przyczyną nieprawidłowej wymowy;
4. Słuchać wypowiedzi swoich pociech, zadawać pytania, dużo rozmawiać, opowiadać, czytać;
5. Nie zawstydzać dziecka wadliwą wymową, żądać by kilkakrotnie powtarzało swoją wypowiedź, bo może to spowodować zahamowanie dalszego rozwoju mowy. Możemy powtórzyć po dziecku, dając prawidłowy wzorzec wypowiedzi, ale bez zbędnego komentarza;
6. Dopilnować aby dziecko systematycznie uczęszczało na zajęcia, prowadziło zeszyt wg wskazówek logopedy;
7. Czuwać aby dziecko codziennie przez około 10-15 min. wykonywało zadane ćwiczenia w domu.

Tylko taka postawa rodziców może przyczynić się do tego,
aby dziecko osiągnęło terapeutyczny sukces. 

Motywowanie dzieci do utrwalania prawidłowej
wymowy w domu

Dlaczego trzeba utrwalać prawidłową wymowę z dzieckiem w domu,
a nie wystarczy tylko na zajęciach z logopedą?

• W większości sytuacji same ćwiczenia w gabinecie z logopedą to za mało, aby pobudzić u dziecka prawidłowy rozwój mowy. Konieczne jest regularne kontynuowanie ćwiczeń logopedycznych również poza zajęciami logopedycznymi. Wówczas następuje utrwalanie i rozwój umiejętności, które dziecko nabyło podczas pracy z logopedą.
• Regularna praca nad wymową w domu (poza zajęciami logopedycznymi) przyspiesza nabywanie prawidłowej mowy, podczas gdy brak tej pracy opóźnia nabywanie umiejętności prawidłowego posługiwania się mową.

O czym należy pamiętać wykonując ćwiczenia logopedyczne w domu?

• Zadbaj o stałą porę wykonywania ćwiczeń. Dziecko łatwiej zaakceptuje konieczność wykonywania ćwiczeń logopedycznych, jeśli staną się one częścią codziennego rytuału. W przypadku młodszych dzieci jako punkt odniesienia w czasie można wybrać rodzaj zajęć, po których, lub przed którymi następują ćwiczenia (np. ćwiczymy dwa razy dziennie – raz po obiedzie, a raz przed dobranocką).
• Lepiej ćwiczyć krócej, po kilka razy dziennie, niż raz a długo. Wówczas ćwiczenia nie będą takie nużące. Takie rozłożenie w czasie ma też korzystny wpływ na kształtowanie się nawyków prawidłowego mówienia. Dziecko stopniowo przyzwyczaja się do tego, aby regularnie zwracać uwagę na to, jak mówi, a nie tylko raz w tygodniu w gabinecie logopedycznym. W ten sposób wypracowuje
  u siebie mechanizm autokontroli mowy i sprawniej przejdzie etap utrwalania w mowie spontanicznej.
• Należy zadbać o to, aby jak najwięcej uczyć poprzez zabawę. Ćwiczenia nie mogą być dla dziecka karą, tylko przyjemnością. Można zaopatrzyć się w kilka atrakcyjnych pomocy dydaktycznych lub przygotować je razem z dzieckiem. Własnoręczne przygotowanie pomocy do ćwiczeń dodatkowo wzmocni poczucie więzi między nami a dzieckiem, a także sprawi, że dziecko chętniej weźmie udział w „wykorzystaniu” nowej zabawki dydaktycznej. Można też wykorzystać ulubione zabawki dziecka, aby wpleść w zabawę „logopedyczne treści edukacyjne” (np. wyrazy zawierające ćwiczoną głoskę lub ćwiczenia buzi, języka, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia emisji głosu).
• Należy unikać zwrotu „ćwiczenia logopedyczne”, kiedy próbujemy nakłonić dziecko do ich wykonywania, Lepiej mówić „zabawa”, albo po prostu nazwać czynność, którą będzie wykonywana, np. „będziemy gimnastykować buzię i język”. Oczywiście nie popadajmy
  w przesadę w unikaniu zwrotu „ćwiczenia logopedyczne” :-)
• A co jeśli czasem trzeba wykonać żmudne i mało ciekawe ćwiczenia? Proszę przeplatać zabawę z nauką! Równie dobrze można poprosić dziecko o powtarzanie słów, zwrotów i zdań kiedy koloruje lub bawi się czymś spokojnie, albo wykonywać miny przed lustrem podczas codziennych czynności higienicznych. Nie trzeba bać się żmudnych ćwiczeń! Nasze pociechy muszą przyzwyczajać się, do tego, że od czasu do czasu trzeba zrobić coś, co jest z pozoru nieciekawe i nudne. Raczej staraj się pokazać, że nawet pozornie nudne zajęcia można uczynić przyjemnymi, jeśli się odpowiednio za to zabrać.
• Należy rozwijać u dziecka prawidłową wymowę, angażując wiele zmysłów. Im więcej zmysłów dziecka zaangażujemy w rozwój i kształtowanie prawidłowej mowy i komunikacji, tym skuteczniejsze będą nasze zabiegi i działania w tej sferze.
• Wykorzystujmy każdą naturalną sytuację, aby „przemycić” kilka słówek do utrwalenia lub ćwiczeń.
• Ćwiczmy razem z dzieckiem. Czasem dorośli wstydzą się robienia dziwnych min przed lustrem. Niepotrzebnie! Nasza buzia jest pięknym narzędziem.
• Starajmy się przystępować do ćwiczeń zrelaksowanym (dotyczy to zarówno dorosłych, jak i dziecka). Nie odkładajmy ćwiczeń na sam koniec dnia, kiedy wszyscy są zmęczeni. Trudniej wówczas współpracować i efekty też będą gorsze.
• Zaangażujmy całą rodzinę do zabaw utrwalających wymowę. Można pokazać domownikom, jak się „bawić w poprawne mówienie” i bawić się razem! Dla dziecka będzie to przyjemna odmiana i przede wszystkim czas spędzony z najbliższymi.
• Dbajmy o prawidłowość własnej wymowy. Bywa, że dorośli mówią niedbale, zbyt szybko, mało wyraźnie. Pamiętajmy, że przykład idzie z góry! Zadbajmy o prawidłowość własnej wymowy na miarę swoich możliwości.
• Uświadamiajmy dziecko, jakie skutki przyniosą wykonywane ćwiczenia Starszym dzieciom można przedstawić korzyści krótko i długofalowe, jak np. akceptacja ze strony rówieśników, brak strachu przed wypowiadaniem się na forum klasy. Młodszym dzieciom możemy powiedzieć, że język będzie silny, buzia będzie umiała robić różne trudne sztuczki, a słowa, które wydawały się do tej pory trudne do wymówienia będą „odczarowane”, czy też „obudzone z głębokiego snu”, bo wszystkie chcą być używane.
• Bądźmy cierpliwi i konsekwentni. Nie wolno wyśmiewać dziecka, jego wady ani braku postępów. „Nie od razu Rzym zbudowano”. Czasem mijają długie tygodnie zanim pojawią się pierwsze efekty terapii. Konsekwencja w realizowaniu ćwiczeń logopedycznych w domu jest ubezpieczeniem sukcesu!
• Regularnie kontaktujmy się z logopedą prowadzącym terapię, aby konsultować postępy i sposób wykonywania ćwiczeń.
• Motywacja do ćwiczeń to coś, co raczej nie przyjdzie samo! Pamiętajmy, że nawet najchętniej współpracujące dziecko miewa czasem „przestoje” w rozwoju i swoje „kryzysy” związane z motywacją do ćwiczeń. Są one zjawiskiem naturalnym. Motywację trzeba cegiełka po cegiełce budować i wzmacniać.
• Motywowanie dziecka do ćwiczeń logopedycznych w domu zacznijmy od… siebie! Czasem my dorośli mamy większy problem do zmotywowania samych siebie do ćwiczeń w domu. W ogromnym pędzie codzienności, w niezliczonej ilości obowiązków
  i kłopotów, traktujemy takie ćwiczenia jako „jeszcze jeden ciężki kamień w naszym plecaku”. A można przecież inaczej. Jeśli potraktujemy ten czas jako „bycie razem”, dołożymy do wszystkiego dobrą zabawę i więź emocjonalną, to efekty przyjdą łatwiej niż się spodziewamy.
• Chwalmy dziecko nawet za najmniejsze postępy – nic tak nie zmotywuje do dalszej pracy jak pochwały ze strony bliskich i ważnych dla niego osób. W trakcie ćwiczeń wystarczy krótkie i entuzjastycznie wypowiedziane: „Dobrze!”, „Świetnie!”, „Dobrze sobie radzisz!” „Właśnie tak!”, „Super!”, „Pięknie!”. Tuż po ćwiczeniach podsumujmy krótko pracę dziecka: „Świetnie Ci dziś poszło!”, „Mówisz coraz wyraźniej!”, „Dobra robota! Brawo, tak trzymaj!”.
• Małe (cząstkowe) nagrody – Dziecko musi wiedzieć, że robi postępy. Jeśli ładnie dziś ćwiczyło nagrodź jego ciężką pracę. Przygotujmy np. tabelę, w której będą naklejki, przybijać stempelki, rysować małe obrazki za dobre wykonanie ćwiczeń w ciągu dnia. Dzieci ucieszą się też z małych porcji smakołyków jako nagrody (najlepiej „przemycić” zdrowe przysmaki naszych milusińskich!).
• Duże nagrody – otrzymywane przez dziecko po osiągnięciu pewnego etapu (np. uzbieraniu określonej liczby naklejek, stempelków czy obrazków – nagród cząstkowych). Może to być wyjście do jakiegoś „przybytku” zabaw, zrobienie razem z mamą i tatą jakiejś niecodziennej rzeczy. Umówmy się wcześniej, co będzie nagroda i po jakim etapie dziecko może ją otrzymać. Przypominajmy często o tzw. „dużej nagrodzie”.

Bibliografia (wybór kilku podstawowych źródeł) dla rodziców, nauczycieli i zainteresowanych tematem:

1. Balejko A. : Logopeda radzi; Uczymy się ojczystej mowy. Białystok 1995
2. Demel G. : Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa 1994, WSiP
3. Nowak J. E. : Wybrane problemy logopedyczne. Bydgoszcz 1993
4. Strzałkowska Małgorzata : Gimnastyka dla języka (i Polaka, i Anglika). Poznań 2004, Media Rodzina
5. Styczek I. : Logopedia. Warszawa 1983, PWN
6. Tarkowski Z. : Jąkanie wczesnoszkolne. Warszawa 1997, WSiP
7. Wiśniewska B. : Terapia zaburzeń mowy. Warszawa 2002, WSiP

           Anna Kudela

           neurologopeda